Тўғри, XXI аср ахборот технологиялари, инновациялар асри. Аммо ёшларимиз, ҳаттоки гўдакларимиз кўп вақтини телефон билан ўтказаётгани уларнинг руҳий ва жисмоний саломатлигига салбий таъсир кўрсатмоқда. Болаларда илк ёшлариданоқ телефонга қарамлик жисмоний саломатликка ёмон таъсир этиши билан бирга, унинг руҳий ривожланишини кескин ўзгартириб юбориши мумкин.

Депутатлик фаолиятимга қадар кўп йиллар давомида тиббиёт тизимида фаолият юритган инсон сифатида айтишим мумкинки, смартфонлардан тез-тез ва кўп фойдаланадиган ўқувчиларда руҳий ва хатти-ҳаракатларнинг бузилиши билан боғлиқ белгилар кўп учрайди.

Айтайлик, бизга доимий ҳамроҳлик қилувчи телефонларнинг инсон саломатлиги учун зарарли томонлари мавжуд. Аввало, улар ўзидан хавфли электромагнит тўлқинлар чиқаради. Биз эса уни ухлаганимизда ҳам ёстиғимизнинг тагига ёки ёнимизга қўйиб ухлаймиз. Тўлқинлардан нурланишнинг зарари кичик ёшдаги болалар учун янада кучлироқ бўлиб, бу уларда кейинчалик иммунитетнинг пасайиши, асаб тизимида муаммолар келиб чиқишига сабаб бўлади.

Америкалик тадбиркор, ихтирочи ва бизнесмен, “Apple” корпорациясининг асосчиларидан бири Стив Жобс ўз вақтида фарзандларига гаджетлардан фойдаланишда бежиз чекловлар қўймаган. Ёки “Apple”нинг айни вақтдаги раҳбари Тим Кук жиянларига ижтимоий тармоқларда рўйхатга ўтишга рухсат бермаган.

Кўриш қобилияти пасайиши, семизлик, ҳолсизлик - бу телефон орқали келиб чиқадиган касалликларнинг бир қисми, холос. Қарамлик қурбони нафақат кўзларимиз, балки миямиз ҳамдир. Энг қўрқинчли томони, ёшларнинг, боғча ёшидаги, мактаб ёшидаги болаларнинг мобил қурилмалардан кўп фойдаланиши асаб тизимининг емирилиши билан бирга инсон миясида турли шишлар ва ўсимталар ҳосил бўлишига олиб келади.

Бола ҳаётининг илк уч йили унинг бош мия ривожи учун энг муҳим давр ҳисобланади. Бу пайтда у ҳаракат қилиш, юз ифодаларини, атрофдаги товуш ва сўзларга эътибор қаратиш, ўз ҳис-туйғуларини тушуниш ва бошқаришни ўрганади. Аммо экран бу табиий ривожланишга салбий таъсир кўрсатади.

Экранга эрта боғланиш болада нутқ ривожини секинлаштиради. Ижтимоий кўникмаларни пасайтиради. Ҳиссий бошқарувни заифлаштиради. Шунингдек, ҳаракатчанликни камайтиради. Бундан ташқари, болада диққат бўлиниши юзага келади.

Бир кунда камида 5 соат давомида телефондан фойдаланган бола атрофга бефарқ бўлиб қолади, ҳатто исмини айтиб чақирган одамга ҳам эътибор бермайди.

Қизилгул ҚОСИМОВА,

Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги

ЎзХДП фракцияси аъзоси.

«Ўзбекистон овози», 17.9.2025, №37